Zmieniający się krajobraz społeczno-kulturowy Polski był przez lata areną intensywnego politycznego zaangażowania w zagadnienia płci i seksualności. Kwestie te stały się polem bitwy dla całego spektrum zróżnicowanych poglądów i interesów grupowych. Na tle tego krajobrazu zauważalnie i nieprzerwanie odznaczają się konserwatywne, a nawet wrogie postawy wobec równości płci i seksualności. Żeby zrozumieć skutki i wpływ polityki „antygenderowej” na życie codzienne w Polsce, w ramach projektu RESIST zorganizowano cztery grupy fokusowe i przeprowadzono 12 wywiadów indywidualnych. Rekrutacja osób uczestniczących w badaniu (łącznie 33 osoby) przebiegała zgodnie z zasadami doboru próby metodą klasteryzacji oraz metodą kuli śnieżnej, polegającą na docieraniu do potencjalnych osób uczestniczących za pomocą osób już zrekrutowanych.
Odnotowano kilka różnych sposobów, w jakie polityka „antygenderowa” wpływa na życie codzienne w Polsce. Powszechne są doświadczenia nękania i zastraszania oraz systemowej, instytucjonalnej dyskryminacji. Media społecznościowe należą do platform, na których można spotkać się z wieloma nienawistnymi wypowiedziami i postawami. Instytucje publiczne nie zajmują się odpowiednio kwestiami różnorodności płciowej i seksualnej. Urzędnikom i urzędniczkom oraz administratorom i administratorkom często brakuje odpowiedniego języka oraz wiedzy, żeby zająć się indywidualnymi przypadkami; nie mogą też wdrażać polityk i przepisów, ponieważ takowe w dużej mierze nie istnieją.
W rezultacie osoby uczestniczące w badaniu doświadczają wypalenia i wyczerpania, a koszty emocjonalne codziennego radzenia sobie z dyskryminującą i nienawistną atmosferą oceniają jako wysokie. Polityka „antygenderowa” wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne i ogólny dobrostan społeczności mniejszościowych w Polsce, bo to właśnie one są jej głównym celem.
Inne zaobserwowane skutki to motywowana lękiem i obawą autocenzura. Osoby świadomie ukrywają informacje o sobie, żeby uniknąć narażenia się na potencjalną dyskryminację. Zgłoszono również poważne przypadki uszkodzenia ciała i mienia.
Osoby, które wzięły udział w naszym badaniu, zauważyły jednak również, że polityka „antygenderowa” wywołała pewne „efekty rykoszetu”. Należy do nich rosnąca mobilizacja społeczna na rzecz queerowo-feministycznych postulatów i dążeń. Postawy społeczne pozytywnie zmieniają się w kierunku większej akceptacji oraz wsparcia dla grup mniejszościowych i postaw feministycznych.
Osoby wielokrotnie marginalizowane ze względu na swoje intersekcjonalne usytuowanie w kilku grupach mniejszościowych zazwyczaj bardziej dotkliwe odczuwają skutki polityki „antygenderowej”. Ich tożsamość płciowa i seksualna jest często spychana na drugi plan, ponieważ osoby te muszą wybierać pomiędzy wieloma problemami, z którymi się borykają lub do których zmiany dążą.
Osoby uczestniczące w badaniu radzą sobie z wpływem „antygenderu” na ich życie na różne sposoby: izolują się, wycofują lub, wręcz odwrotnie, mobilizują na nowo. Silny etos wsparcia społecznego, wzajemnej troski i praktyk solidarnościowych stanowi istotny sposób wspólnego radzenia sobie z presją wywieraną przez politykę „antygenderową”.
Citation
Kulpa, R., & Kania, T. (2025). Raport z projektu RESIST. Skutki i opór wobec mobilizacji "antygenderowych" w Europie. Raport o Polsce. European Commission
gender, anti-gender, LGBT, feminism, democracy, Poland, Polska, demokracja, feminizm, antygender, populizm, populism, abortion rights, prawa reprodukcyjne, aborcja, prawa kobiet, prawa osób transgender, prawa człowieka, transfobia, transphobia, homofobia, homophobia, płeć, seksualność, seksualność w Europie Środkowo Wschodniej, transpłciowość, ruchy feministyczne w Polsce, feminist movements in Poland,
Ensure healthy lives and promote well-being for all at all ages
Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all
Achieve gender equality and empower all women and girls
Reduce inequality within and among countries
Promote peaceful and inclusive societies for sustainable development, provide access to justice for all and build effective, accountable and inclusive institutions at all levels
Files
Raport z projektu RESIST. Skutki i opór wobec mobilizacji "antygenderowych" w Europie. Raport o Polsce
(307 Kb)
PDF
